Agressie wordt vaak als een heftig woord geïnterpreteerd, een woord met veel lading. Het wordt nog vaker ingezet als label: een hond is agressief. Even vooropgesteld, een hond labelen wordt niemand beter van, de eigenaar niet en al helemaal niet de hond zelf. Daarnaast klopt het gewoon simpelweg niet!
En gedrag komt altijd voort uit een bepaalde emotie. Die emotie zet weer aan tot bepaald gedrag, en zo is de cirkel rond. Naast dat het emotionele systeem een grote rol speelt, hebben ook leerervaringen een rol in het aanzetten tot gedrag. Anders verwoord is de functie van agressie vaak het verkrijgen en beschermen van zaken die voor de overleving van het individu belangrijk zijn. Het is niet zo dat de hond ervoor kiest om agressief gedrag in te zetten om vervelend te doen. Integendeel. Binnen de classificering van agressie kan je twee systemen terugvinden: Offensief of Defensief. Daar weer op inzoomend heb je drie “oorzaken”’ die kunnen leiden tot gedrag:
Impulsieve agressie. Deze vorm van agressie komt vaak voort uit negatieve emoties zoals angst, frustratie en/of boosheid. Het gedrag wordt ingezet uit verdediging en wordt vaak getriggerd door provocatie en stress.
Instrumentale agressie. Deze vorm van agressie heeft vaak een doel voor ogen. Het kan gaan om een object of een instrument wat belangrijk is voor de hond zoals bijvoorbeeld status of spullen.
Appetitieve agressie. Deze vorm van agressie komt bijna niet voor onder onze huishonden, dit is agressie waarbij intrinsieke motivatie een rol speelt en de individu lust heeft voor geweld.
Om goed te begrijpen hoe dit werkt vertel ik je graag een stukje theorie over het brein van de hond. Dit is belangrijk om te snappen waar gedrag nou vandaan komt. Het brein van de hond is opgebouwd uit meerdere delen. Alle gedrag vindt zijn ontstaan in de dynamische regulatie van specifieke neuronale netwerken en de neuro chemische activiteit van het brein. Genetische achtergrond in combinatie met verschillende omgevingsfactoren bepalen de structuur en functionaliteit van de hersencircuits die gedrag en de fysiologie aansturen. In de hersenen zijn drie belangrijke onderdelen die ik toelicht:
De hippocampus. Essentieel voor het geheugen en leervermogen. Hier wordt het leerproces gestart. Vanaf de hersenschors wordt de informatie doorgegeven aan de hippocampus, om van kortetermijngeheugen lange termijn geheugen te maken.
De Amygdala. Dit is het centrum waar emoties worden vastgelegd en gereguleerd, ook conditioneren speelt hierbij een rol. Emoties worden gekoppeld aan bepaalde zintuigelijke ervaring en daarmee verbonden aan dieren, mensen en voorwerpen. De Amygdala is een paniekzaaier en hangt er al snel een negatief label op. De reactie kan reflexmatig zijn (emotions blocks thoughts!)
Het striatum. Het striatum is de verbinding tussen de Amygdale en de Hippocampus. Deze zorgt voor routine en legt routinematig gedrag vast.
De flow in bovenstaande hersenonderdelen is als volgt: Vanaf de schors wordt informatie doorgespeeld naar de hippocampus -> de hippocampus verwerkt deze en afhankelijk van de emotie wordt de amygdala ingeschakeld & daarnaast het striatum voor het routine matig werken. Het hippocampus is belangrijk voor het nieuw aanleren van nieuwe leerprocessen, waarnaar deze weer overgezet worden naar het striatum om het een routine te maken.
Zoals ik in het begin al benoemde komt agressie vaak voort uit twee verschillende emoties, even uitgaande van het systeem impulsieve agressie. Angst en pijn (of de herinnering/ associatie met pijn) zijn de meest veelvoorkomende emoties als zijnde oorzaak van gedrag waarbij agressie wordt ingezet. De Amygdala, de hippocampus en het striatum werken hierin keurig samen. Stel je voor, jouw hond ziet een andere hond op afstand. In het verleden heeft hij eens een negatieve ervaring gehad met een andere hond (->De amygdala, het emotionele systeem, wordt geactiveerd). Jouw hond heeft geleerd (->De hippocampus, verantwoordelijk voor het reguleren van leerervaringen en deze doorkoppelen aan de amygdala) deze hond op afstand te kunnen houden door het inzetten van gedrag: uitvallen naar de andere hond. De andere hond besluit door de uitval van jouw hond op afstand te blijven, jouw hond heeft hierdoor wederom een succesvolle leerervaring. Op deze manier houdt jouw hond zichzelf veilig en kan hij zich goed verdedigen. Voelt hij zich hier goed bij? Nee! Het wordt aangedreven door de emotie angst. Hij is bang dat de andere hond hem pijn doet, wat zijn kans op overleven aanzienlijk verkleint.
Op deze manier blijven de positieve leerervaringen zich niet op stapelen wat ervoor zorgt dat het gedrag zich versterkt. Ga aan de gang met het aanpakken van de oorzaak, bijvoorbeeld angst als emotie. Stel een plan van aanpak op, neem hiervoor een goede gedragscoach/therapeut en/of steengoede trainer in de arm en zet je hond op voor succes. Jouw coach/therapeut/trainer moet zorgdragen voor veilige training situaties waardoor jouw hond weer het vertrouwen krijgt dat hij niet persé hoeft uit te vallen. Hij leert andere manieren, door het inzetten van wetenschappelijk onderbouwde methodes, om uiteindelijk om te gaan met deze situaties. Begeleid hem in het maken van goede keuzes en voorkom positieve leerervaringen door het inzetten van agressie. Zorg ervoor dat je jouw omgeving en de situaties managet!
Geschreven door Melanie Piek
